Πρέπει να είμαι τυχερός –αν και εξακολουθώ να επιμένω ότι είναι λιγότερο θέμα τύχης και περισσότερο επιλογών: δεν έχω υποστεί πολιτισμικό σοκ ζώντας στην Ιαπωνία και αφού τα κατάφερα να μην το υποστώ ως τώρα, μάλλον μπορώ να θεωρήσω ότι είμαι πλέον ασφαλής. Από ό,τι ακούω και διαβάζω ωστόσο, μάλλον είμαι μειονότητα καθώς οι περισσότεροι ξένοι που έρχονται εδώ, το υφίστανται σχετικά γρήγορα μια και, από όποια πλευρά και να το δει κανείς, η Ιαπωνία δεν είναι η πιο φιλική χώρα για όποιον δεν είναι Ιάπωνας. Αυτό δε που κάνει τα πράγματα πιο σύνθετα είναι ότι είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς το γιατί επειδή στις δυτικές κουλτούρες, η έννοια «ρατσισμός» συνήθως προκαλεί πολύ συγκεκριμένους συνειρμούς οι οποίοι στην Ιαπωνία δεν υφίστανται. Μ’ άλλα λόγια, οι Ιάπωνες δεν είναι ρατσιστές με τον τρόπο που έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε την έννοια στις δικές μας κοινωνίες –είναι με έναν πολύ πιο βαθύ και διάχυτο τρόπο.
Ο ρατσισμός των Ιαπώνων σπάνια έχει τη διάσταση της ανωτερότητας-κατωτερότητας που έχουμε συνηθίσει στις ρατσιστικές ομάδες της Δύσης, αν και έχει την ίδια αφετηρία: την καχυποψία και την αμφιβολία απέναντι στη διαφορετικότητα. Αυτό που όμως συχνά παραβλέπουν οι επικριτές της Ιαπωνίας είναι ότι οι Ιάπωνες δεν είναι καχύποπτοι μόνο απέναντι στους ξένους –είναι καχύποπτοι ακόμα και απέναντι στους συμπατριώτες τους όταν αποπειρώνται να κινηθούν εκτός των αποδεκτών ορίων. Απλώς οι ξένοι εκφράζουν αυτή τη διαφορετικότητα με τον πιο ακραίο τρόπο με αποτέλεσμα οι Ιάπωνες να τους αισθάνονται εντελώς εκτός του πλαισίου αναφοράς τους. Αυτός είναι, κατά τη γνώμη μου, ο λόγος που τους αντιμετωπίζουν με τόση αμηχανία: αναγνωρίζουν ότι είναι άνθρωποι (έχουν δύο χέρια, δύο πόδια, ένα κεφάλι κ.λπ.) αλλά αισθάνονται ότι οι φυσικές τους ομοιότητες δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν τις, τεράστιες, πολιτισμικές τους διαφορές.
Από μια μεριά μάλιστα, δεν έχουν άδικο. Όπως έχω γράψει και άλλοτε, χρειάζεται πολλή δουλειά για να γίνει κανείς Ιάπωνας, να μάθει δηλαδή όλα τα περίπλοκα μοντέλα ή «κάτα» (方/型) που θα του επιτρέψουν να λειτουργήσει μέσα στην κοινωνία αυτή χωρίς να τη διαταράξει οπότε είναι φυσικό να θεωρούν ότι ένας άνθρωπος που δε γεννήθηκε εδώ θα δυσκολευτεί διπλά για να την κάνει. Ακόμα δε περισσότερο, έχοντας περάσει αιώνες συχνά υποβολιμαίας καθοδήγησης σχετικά με τη μοναδικότητά τους (το διαβόητο «νιχοντζίν-ρον»/日本人論) εκ μέρους των διαφόρων εξουσιών, πιστεύουν ότι ακόμα και αν δουλέψει με όλες του τις δυνάμεις, ο ξένος δε θα καταφέρει να έχει αποτέλεσμα. Αυτό μάλλον δικαιολογεί και το θαυμασμό τους απέναντι σε κάθε ένδειξη γνώσης έστω και στοιχειωδών «ιαπωνικών» δεξιοτήτων εκ μέρους του ξένου (όπως π.χ. το να μπορεί να φάει με ξυλάκια): όταν μια αρκούδα χορεύει, δε χειροκροτείς την ποιότητα του χορού της –χειροκροτείς το ίδιο το γεγονός ότι χορεύει.
